Có hai loại chất bôi trơn chính là dầu và mỡ bôi trơn. Sự khác biệt của hai chất bôi trơn nằm ở thành phần “chất làm đặc“. Việc lựa chọn chất làm đặc sao cho tương thích và phù hợp với điều kiện vận hành là rất quan trọng. Vậy sử dụng dầu bôi trơn hay mỡ bôi trơn tốt hơn? Hãy cùng Nhớt Vũng Tàu đánh giá ưu điểm và nhược điểm của mỡ bôi trơn nhé.
I. Mỡ bôi trơn là gì?
Mỡ bôi trơn (Grease Lubricant) là chất bôi trơn rắn hoặc bán lỏng. Là loại chất bôi trơn có chứa thêm thành phần là chất làm đặc (điển hình là xà phòng). Mỡ được sử dụng như một chất bôi trơn có thể duy trì tại vị trí bôi trơn. Chúng được sử dụng để bôi trơn cho rất nhiều thiết bị, như: vòng bi, ổ trục, khớp nối, bánh răng hở, dây cáp tời,…
1. Chức năng của mỡ bôi trơn
Chức năng như một chất bôi trơn:
- Chịu tải va đập (khi stop/ star)
- Chịu được môi trường nước & nhiễm bẩn
- Chịu sự thay đổi của nhiệt độ
- Thời gian bôi trơn dài
Chức năng ở yên một chỗ:
- Bám dính các bề mặt
- Chống lại tác động của nước rửa trôi
- Duy trì độ quánh hoặc độ ổn định cơ học khi nhiệt độ thay đổi, mài mòn & rung động
2. Thành phần của mỡ bôi trơn
Mỡ bôi trơn được pha chế với 3 thành phần: dầu gốc, chất làm đặc và phụ gia.
- Dầu gốc: bôi trơn, giảm ma sát giữa các bề mặt chuyển động; có vai trò như dầu gốc trong dầu bôi trơn.
- Phụ gia: bổ sung khả năng bôi trơn của dầu gốc, cải thiện các đặc tính như chống mài mòn và chống gỉ.
- Chất làm đặc: hoạt động giống như một miếng bọt biển. Tác dụng của chất làm đặc là giữ dầu dự trữ cho đến khi cần bôi trơn. Chất làm đặc phản ứng với các lực bên ngoài như chuyển động, rung lắc hoặc thay đổi nhiệt độ.
3. Vai trò và chức năng của chất làm đặc
Chất làm đặc là thành phần quyết định đảm bảo mỡ ở yên 1 chỗ. Và việc lựa chọn chất làm đặc phụ thuộc vào các yêu cầu hoạt động riêng. Như: nhiệt độ, ổn định cắt, kháng nước, khả năng bơm.
Có nhiều chất làm đặc khác nhau: Lithium, phức lithium, Calcium, Aluminium complex, Calcium Shulphonate, Polyurea, Clay, ….
Chức năng của chất làm đặc tương tự như một miếng bọt biển. Với áp suất nhẹ thì chỉ có một ít nước chảy ra. Nhưng với áp suất lớn, một lượng lớn nước sẽ chảy ra.
4. Các phương pháp tra mỡ
Thủ công: súng bắn mỡ, chổi
Tự động: một điểm bôi trơn, hệ thống bôi trơn trung tâm
II. Ưu nhược điểm của dầu bôi trơn so với mỡ bôi trơn
1. Dầu bôi trơn và mỡ bôi trơn: Lựa chọn như thế nào?
| Chỉ tiêu | Mỡ bôi trơn | Dầu bôi trơn |
| Nhiệt độ | Tới 120°C mõ đăc biệt lên đến trên 200°C | Tới 200ºC. Nhiệt độ cao với dầu đặc biệt |
| Tốc độ | Tốc độ vừa phải, trung bình | Tốc độ cao |
| Tải trọng | Tải lớn | Tải lớn |
| Stop-Start | Có | Phá hủy bề mặt ổ trục |
| Chạy thời gian dài, không cần bão dưỡng | Có | Không |
| Bôi trơn trung tâm, đi các vị trí | Không | Có |
| Điều kiện bẩn | Có. Làm kín tốt, ngăn chặn bẩn xâm nhập. | Hệ thống tuần hoàn yêu cầu lọc dầu |
Bảng so sánh dầu bôi trơn và mỡ bôi trơn
Dầu bôi trơn luôn là sự lựa chọn đầu tiên, nhưng mỡ được sử dụng khi:
- Các bộ phận bôi trơn khó tiếp cận hoặc yêu cầu bôi trơn không thường xuyên.
- Vấn đề làm kín hiệu quả nhằm chống lại sự nhiễm bẩn là yêu cầu rất quan trọng.
- Hệ thống không có khả năng lưu trữ dầu.
- Ứng dụng phổ biến nhất: ổ trục, bánh răng, khớp nối.
Ưu điểm của Dầu bôi trơn:
- Bôi trơn làm giảm ma sát và do đó làm giảm cường độ mài mòn, ăn mòn của các bề mặt tiếp xúc
- Làm sạch và bảo vệ các chi tiết được bôi trơn khỏi các hạt mài mòn nhầm nâng cao tuổi thọ của máy móc
- Làm mát động cơ, máy móc
- Làm kín máy
- Chống ghỉ sét và giảm tối thiểu cặn
2. Ưu nhược điểm của mỡ bôi trơn:
| · Ưu điểm : Thuận lợi: Dễ áp dụng, sử dụng ít thường xuyên. Độ bám dính: không bị rơi khỏi bề mặt bôi trơn tĩnh, bôi trơn ngay từ lúc khởi động. Bảo vệ: làm kín tốt hơn dầu, bảo vệ khỏi ăn mòn trong suốt quá trình dừng máy. Sạch sẽ: không bị rò rỉ hoặc vung tóe như dầu. Có thể sử dụng trong sản xuất thực phẩm, thuốc, dệt may,… · Nhược điểm của mỡ bôi trơn Khả năng làm mát: thấp. Nhiễm bẩn: cần lưu ý để tránh nhiễm bẩn trong suốt quá trình lưu trữ. Mạt kim loại mòn bị giữ lại trong chất bôi trơn. Chất nhiễm bẩn có thể làm tăng sự mài mòn Giới hạn thiết kế: không thể sử dụng cho các ổ trục tốc độ cao. |
III. Các tính chất quan trọng của mỡ
1. Điểm nhỏ giọt
Là khả năng của mỡ ở nhiệt độ cao (giống như nhiệt độ nóng chảy).
| Chất làm đặc | °F | °C |
| Calcium | 265-285 | 129-140 |
| Lithium | 380-400 | 193-204 |
| Lithium Complex | 450+ | 232+ |
| Other Complex | 450+ | 232+ |
| Polyurea | 450+ | 232+ |
| Microgel®(Clay) | >500 | >260 |
2. Độ cứng của mỡ – NLGI
Độ cứng mỡ được phân loại theo hệ thống NLGI (National Lubricating Grease Institute) được phát triển bởi Viện Mỡ Liên hiệp và hệ thống này có 9 cấp độ từ:
- NLGI 000 (mềm nhất hoặc hầu hết là chất lỏng) tới 6 (cứng nhất)
- NLGI 2 (hay gọi là mỡ số 2) là thông dụng nhất
- NLGI cấp từ 000 tới 1 có thể được sử dụng cho hệ thống bôi trơn trung tâm (cho việc tra mỡ tự động)
| NLGI Grade | Độ xuyên kim (0.1mm-25°C) | Mô tả |
| 000 | 445-475 | Lỏng |
| 00 | 400-430 | Bán lỏng |
| 0 | 355-385 | Rất mềm |
| 1 | 310-340 | Mềm |
| 2 | 265-295 | Hơi mềm |
| 3 | 220-250 | Hơi cứng |
| 4 | 175-205 | Cứng |
| 5 | 130-160 | Rất cứng |
| 6 | 85-115 | Khối rắn |
Tìm hiểu thêm: “Mỡ dùng cho các ổ bánh răng hở GRAFOLOG®“
IV. Các vấn đề thường gặp đối với thiết bị sử dụng mỡ
1. Triệu chứng của ổ đỡ khi có vấn đề
- Chạy nóng, chạy ồn
- Tuổi thọ ngắn, thay thế thường xuyên
- Rung động quá mức
- Ma sát, quay khó
2. Nguyên nhân gây hỏng ổ trục
Hỏng do mỏi: hết tuổi thọ vòng bi do mỏi. Do sử dụng không phù hợp, quá tải, có tải trước.
Xử lý & lắp đặt không phù hợp: lệch trục, không cân bằng, phá hủy sớm, không an toàn.
Nhiễm bẩn trong lúc hoạt động: nhiễm bụi, nước, hóa chất, hơi nước,.. Niêm bị hư, niêm và vị trí niêm không phù hợp.
Bôi trơn không đúng cách : Sai mỡ hoặc do mỡ kém chất lượng. Nạp quá nhiều hoặc thiếu, sử dụng lâu không bơm thêm. Sai niêm kín, không xả.
Ngoài thiết kế không phù hợp, nguyên nhân khác là bôi trơn, lắp đặt, nhiễm bẩn. Hoặc sử dụng mỡ không đúng cách, có thể là sự kết hợp của các yếu tố trên.
3. Ngăn ngừa hỏng hóc vòng bi, ổ trục
Giữ mỡ mới sạch, không bị nhiêm bẩn. Sử dụng đúng mỡ. Thiết lập và theo dõi khối lượng và thời gian bảo dưỡng thích hợp.
Tra mỡ bổ sung: Nhìn thấy mỡ tốt thoát ra khỏi niêm phớt. Đặt một lỗ xả cho các bộ phận quan trọng và khó tiếp cận. Mở lỗ xả khi bôi mỡ và để mở khoảng 15 phút. Kiểm soát nhiệt độ nếu cần thiết.
Công ty TNHH TM và DVKT Hoàng Anh Việt chuyên phân phối dầu nhớt công nghiệp và mỡ bôi trơn của hãng TOTAL uy tín, chính hãng và chất lượng. Liên hệ với Công ty chúng tôi để được hỗ trợ tư vấn và kỹ thuật miễn phí.